اهداف به نژادی و اصلاح نباتات گیاهان باغبانی
خلاصه مقاله :
عملکرد بیشتر، زود رس بودن، رشد بهتر، مقاومت به آفات و بیماریها، مقاومت به تنش های محیطی، بهتر شدن رنگ گل، بهتر شدن و خوش عطر و طعم تر شدن میوه ها، تغییر در شکل و اندازه گل و میوه، بهتر شدن ویژگی های گلبرگ، بیشتر شدن ارزش غذایی گیاهان ایجاد اشکال جدیدی از گیاهان و تنوع بیشتر آنها از اهداف به نژادی و اصلاح نباتات گیاهان باغبانی است.
اهداف به نژادی و اصلاح نباتات گیاهان باغبانی
به دلیل اینکه کشور ایران از نظر آب و هوایی بسیار متنوع است؛ به نژادی و اصلاح نباتات گیاهان باغبانی اهمیت ویژه ای دارد. اگر اهمیت این موضوع برای شما جای سوال دارد؛ برای یافتن سوال خود ادامه مطلب را مطالعه نمایید.
به نژادی یا اصلاح نباتات گیاهان به معنی تولید گیاهان برتر است؛ این برتری می تواند مربوط به یک یا چند ویژگی در گیاهان باشد.
عملکرد بیشتر، زود رس بودن، رشد بهتر، مقاومت به آفات و بیماریها، مقاومت به تنش های محیطی، بهتر شدن رنگ گل، بهتر شدن و خوش عطر و طعم تر شدن میوه ها، تغییر در شکل و اندازه گل و میوه، بهتر شدن ویژگی های گلبرگ، بیشتر شدن ارزش غذایی گیاهان ایجاد اشکال جدیدی از گیاهان و تنوع بیشتر آنها از اهداف به نژادی و اصلاح نباتات گیاهان باغبانی است.
تاریخچه اصلاح نباتات
شاید برایتان جالب باشد که بدانید تمامی گیاهان خوراکی توسط انسان های اولیه با روش های سنتی اصلاح شده اند؛ پس می توان تاریخ اصلاح نباتات را مربوط به دوران قبل از تاریخ دانست. ۷۰۰ سال پیش از میلاد مسیح گرده افشانی خرما به روش مصنوعی توسط بابلی ها انجام می گردید؛ سرخ پوستان آمریکایی صدها سال پیش از کشف قاره آمریکا موفق به به نژادی ذرت شده بودند؛ این موارد تنها مثال هایی از اصلاح نباتات توسط انسانهای دوره باستان است.
با کشف اصول ژنتیک و علم توارث توسط گرگور مندل در سال ۱۸۶۵ میلادی به نژادی و اصلاح نباتات گیاهان شکل پیشرفته تری به خود گرفت؛ کشف این اصل توسط مندل انقلاب عظیمی را در کشاورزی به وجود آورد.
با استفاده از اصول ژنتیک روش های به نژادی گیاهان بسیار تخصصی تر و متنوع تر شد؛ به طوری که می توان از طریق مهندسی ژنتیک گیاهانی با شکلها، رنگ ها و خواص ویژه تولید نمود.
در به نژادی و اصلاح نباتات گیاهان باید به شرایط آب و هوایی دقت ویژهای داشت به عنوان مثال در هنگام به نژادی یک رقم یا گونه باید به نحوه عملکرد آن در نواحی گرمسیری یا سردسیری نیز دقت داشت؛ به عنوان مثال گونه ای که برای نواحی گرم میتواند پربازده باشد؛ برای نواحی سردسیر نمیتواند بازده بالایی داشته باشد؛ به همین سبب پرداختن به نژادی گیاهان در کشور ایران که از تنوع بسیار بالای آب و هوایی برخوردار است؛ می تواند کشاورزی را توسعه چشمگیری دهد.
روش های اصلاح نباتات گیاهان
ایران یکی از غنی ترین نواحی دنیا از نظر تنوع ژنتیکی محسوب می شود؛ این گوناگونی مربوط به بسیاری از گیاهان از جمله درختان میوه مانند پسته، سیب، بادام و انار و بسیاری از گیاهان دارویی از جمله بابونه، آویشن، خارمریم و غیره است.
به همین سبب می توان از روش های به نژادی مختلفی برای اصلاح نباتات گیاهان و پیشبرد اهداف کشاورزی استفاده نمود.
ایجاد جهش به صورت مصنوعی با استفاده از اشعه های اتمی مانند اشعه گاما، ایجاد جهش مصنوعی با استفاده از مواد شیمیایی مانند کلشیسین یکی از روش های به نژادی گیاهان است.
عموماً روشهایی که به صورت جهش مصنوعی در گیاهان ایجاد میشوند؛ اثرات نامطلوبی به دنبال دارند اما اگر با هدف این جهش ها ایجاد شود می توان صفت های مطلوبی مانند مقاومت در برابر بیماری را در گیاهان ایجاد نمود؛ البته لازم به ذکر است از آنجا که اثر ایجاد جهش مصنوعی بر گیاه قابل پیش بینی نیست؛ اصلاحگران از روش های دیگر به نژادی در گیاهان استفاده می کنند. که در ادامه مطلب برخی از این روش ها عنوان میشود.
تولید رقم های ترکیبی و گزینش از روش های به نژادی و اصلاح نباتات گیاهی
یکی از قدیمی ترین روش های به نژادی گیاهان گزینش یا انتخاب است. این روش یک روش سنتی اما موثر است که نیاکان ما نیز از این روش استفاده میکردند. گزینش ممکن است به صورت طبیعی و یا به صورت مصنوعی توسط کشاورز انجام شود و در نهایت یک یا چند گیاه برتر در نتیجه آمیزش چندین گیاه به دست آید.
زمانی که چند نژاد، چند رگه، کلون و اینبرد لاین با یکدیگر آمیخته می شوند؛ رقم های ترکیبی به دست می آیند.
دورگه گیری نیز از روش های به نژادی در گیاهان است که در گیاهان دگربارور با روشهایی چون تلاقی بین دو رقم یا دو گونه و استفاده از قدرت دو رگه انجام می شود.
دقت نمایید که برای اصلاح نباتات گیاهان باید خود بارور بودن، دگر بارور بودن، هموزیگوس یا هتروزیگوس بودن و نژاد گیاهان تعیین شود.
به نژادی در گیاهان دگر بارور مانند پیاز و خیار با استفاده از روش قدرت دورگه صورت میگیرد.
در صورتی که گیاهان به روش رویشی تکثیر شوند و تولید بذر آنها کم باشد؛ با استفاده از روش هایی چون گزینش همگروهی و دورگه گیری به نژادی در آنها صورت می گیرد؛ گیاهانی مانند چمن، نعنا و ترخون از این دست گیاهان هستند.
زیست فناوری و اصلاح نباتات با روش های نوین
زیست فناوری یا بیوتکنولوژی باعث پیشرفت شگرفی در زمینه اصلاح نباتات شده است. با استفاده از انتقال ژن می توان گیاهانی را تولید نمود که از نظر ژنتیکی ویژگیهای مطلوبی داشته باشند.
به عنوان مثال در سال های اخیر تولید سیب زمینی تراریخته مقاوم در برابر سوسک سیب زمینی کلرادو افزایش یافته است. در این نوع سیب زمینی ژن تولید کننده ماده لپتین وارد شده است و سیب زمینی با تولید لپتین مانع از نزدیک شدن سوسک سیب زمینی کلرادو به خود می شود.
عملکرد بیشتر، زود رس بودن، رشد بهتر، مقاومت به آفات و بیماریها، مقاومت به تنش های محیطی، بهتر شدن رنگ گل، بهتر شدن و خوش عطر و طعم تر شدن میوه ها، تغییر در شکل و اندازه گل و میوه، بهتر شدن ویژگی های گلبرگ، بیشتر شدن ارزش غذایی گیاهان ایجاد اشکال جدیدی از گیاهان و تنوع بیشتر آنها از اهداف به نژادی و اصلاح نباتات گیاهان باغبانی است.
عملکرد بیشتر، زود رس بودن، رشد بهتر، مقاومت به آفات و بیماریها، مقاومت به تنش های محیطی، بهتر شدن رنگ گل، بهتر شدن و خوش عطر و طعم تر شدن میوه ها، تغییر در شکل و اندازه گل و میوه، بهتر شدن ویژگی های گلبرگ، بیشتر شدن ارزش غذایی گیاهان ایجاد اشکال جدیدی از گیاهان و تنوع بیشتر آنها از اهداف به نژادی و اصلاح نباتات گیاهان باغبانی است.
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.