مقاله ژنوم و تبارشناسی اجداد انسان
مدت زمان مطالعه این مقاله : ۱۰ دقیقه
درخت تبار زایی انسان ها که از هزاران ژنوم ساخته شده است، می تواند به ما سرنخ هایی در مورد اینکه گونه ما برای اولین بار کجا تکامل یافته و چگونه در سراسر جهان گسترش یافته است، نشان دهد.
ما با این درخت تبار زایی در واقع اقوام تاریخی خود را خواهیم شناخت. درخت تبار زایی بشریت با استفاده از داده های ژنتیکی هزاران انسان مدرن و ماقبل تاریخ ساخته شده است. این درخت ، نمایی از ۲ میلیون سال ماقبل از تاریخ و تکامل انسان را به نمایش می گذارد.
تصویر ۱- یکی از چندین مدلِ پراکندگی منطقهای و زمانی انواع اصلی انسان
گیل مکوین پژوهشگرو رهبر تیم پژوهشی پروژه تبار زایی از دانشگاه آکسفورد در مورد این موضوع میگوید: « در هر صورت انسانها با یکدیگر مرتبط هستند. کاری که من مدتهاست میخواهم انجام دهم این است که بتوانم کلیت آنچه را که میتوانیم درباره تاریخ بشر از طریق این درخت تبار زایی بیاموزیم، نشان دهم.»
این درخت تبار زایی جدید نشان می دهد که ریشه های انسان های اولیه ما در شمال شرقی آفریقا بوده و سرنخهایی ارائه میکند که انسانهای پیشین دهها هزار سال زودتر از آنچه که سوابق باستانشناسی نشان میدهند به پاپوآ گینه نو و قاره آمریکا رسیدهاند، علاوه بر این اشارهای به مهاجرتهای اولیهای دارد که هنوز کشف نشدهاند. با این حال، هر دوی این ایده ها لازم است که توسط باستان شناسان تایید شوند.
متخصصان ژنتیک در دو دهه گذشته همه ژنوم افراد را مطالعه کرده اند. بر این اساس McVean و همکارانش ۳۶۰۹ ژنوم کامل را که تقریباً همه آنها متعلق به گونه انسان نوین یعنی( Homo sapiens ) ، به استثنای سه نوع نئاندرتال و یکی از گونه های متعلق به گروه Denisovan، که ممکن است زیرگونه ای از H. sapiens یا یک گونه جداگانه باشد گردآوری کردند.
درواقع این محققان با کنارهم قرار دادن آنها در یک درخت ژنوم با یک کار بسیار چالش برانگیزی روبرو بوده اند. از این نظر مکوین میگوید: «مجموعه ای از دادههای مختلف در طول زمان، با استفاده از فناوریهای مختلف، تهیه گردید و به روشهای مختلفی مورد تحلیل واقع شد. این تیم بر روی قطعاتی از DNA که از فردی به فرد دیگر متفاوت است، متمرکز شدند. آنها ۶,۴۱۲,۷۱۷ نوع DNA را شناسایی نموده و سعی کردند بفهمند هر کدام چه زمانی و در کجا پدید آمدند. برای انجام این کار، آنها همچنین ۳۵۸۹ نمونه دیگر از DNA باستانی که به اندازه کافی خوب نبودند و امکان قرار دادن آن ها در درخت وجود نداشت را بررسی کردند ، اما بعد از اینکه گونه های آن ظهور کردند، موضوع این DNA ها معلوم گردید.
تصویر۲- تجسم روابط بین اجداد و فرزندان در شجره نامه ژنوم های مدرن و باستانی Wohns et al. (2022)
طبق بررسی های صورت گرفته مشخص گردید که نوع دیگر انسان ها که قبل از ۷۲۰۰۰ سال پیش پدیدار شدند، بیشتر در شمال شرقی آفریقا رایج بودند، و قدیمی ترین ۱۰۰ نوع آن نیز از آنجا، به ویژه در سودان کنونی بودند. این قدیمیترین گونهها قدمتی حدود ۲ میلیون سال را دارند، بنابراین آنها مدتها پیش از اینکه گونههای ما یعنی انسان های خردمند که درحدود ۳۰۰۰۰۰ سال پیش ظهور کردهاند، پدیدار شده اند. در مقابل، این گونهها به اولین اعضای جنس ما، Homo، هم مربوط میشوند.
تصویر ۳- سنگوارههای انسانسایان در موزه استخوانشناسی اوکلاهما در شهر اوکلاهما سیتی آمریکا
تفسیر ساده این است که بشریت ابتدا در آن منطقه تکامل یافته است، اما به احتمال زیاد مهاجرت های بعدی با داده ها مداخله داشته است. جنیفر راف از دانشگاه کانزاس میگوید: «قطعاً نمی توان پاسخ سادهلوحانه و فوری را به این شکل داد. از سوی دیگر بررسی های بیشتر در این خصوص نشان از این واقعیت دارد که اولین فسیل های H. sapiens از شمال و شرق آفریقا نشأت می گیرند، گرچه تعداد کمی از آنها کشف شده اند، بنابراین ما محدوده اولیه گونه خود را با هیچ قطعیتی در اختیار نداریم. از سویی قدیمی ترین نمونه های شناخته شده از جبل ایرهود در مراکش در شمال آفریقا پیدا شده است و شاید ۳۱۵۰۰۰ سال قدمت داشته باشند. همچنین پیشتر گونه هایی پیدا شده اند که منشأ آن ها از اومو کیبیش در شرق اتیوپی می باشد. تصور بر این است که این گونه ها ۱۹۷۰۰۰ سال قدمت داشته باشند، اما در مقاله ای که در ژانویه منتشر شد شواهدی ارائه گردید که نشان می دهد این گونه ها بیشتر از ۲۳۳۰۰۰ سال قدمت دارند.
تصویر ۴- نمایی از تبارزایی گونه انسان
در حال حاضر بسیاری از محققان گونه انسان شناس فکر می کنند که جمعیت های متعددی در سراسر آفریقا پراکنده شده اند که گاه از هم جدا و گاه با هم ترکیب می شدند. اگر این موضوع درست باشد، بشریت یک منشأ مرکزی ندارد. مکوین میگوید: «یافتههای ما با اطمینان کامل با آن سازگار است. در آفریقا دودمانهای بسیار عمیقی وجود دارد که حاکی از این است که این جمعیتها منبع متعددی دارند که عمیقاً از هم جدا شدهاند و نشاندهنده انشعابات باستانی هستند.
در همین راستا، مطالعه دومی در این اواخر منتشر شد، این مطالعه حاکی از این است که DNA باستانی از شش آفریقایی جنوب صحرا که در ۱۸۰۰۰ سال گذشته زندگی می کردند، به دست آمد. این شش آفریقایی DNA را از سه دودمان متمایز که در گذشته های دور، از شرق، مرکز و جنوب آفریقا سرچشمه می گیرند، حمل می کردند. این گروه ها از حدود ۵۰۰۰۰ سال پیش شروع به آمیختگی بیشتر کردند، اما تا ۲۰۰۰۰ سال پیش این امر تا حد زیادی متوقف شد.
شجره نامه جدید همچنین حاوی نکاتی از سفرهای اولیه است. این شجره نامه نشان می دهد که انسانهای پیشین ۱۴۰۰۰۰ سال پیش در پاپوآ گینه نو زندگی می کردند، تقریباً ۱۰۰۰۰۰ سال قبل از اولین ساکنان بودند. از طرفی موضوع به طور مشابه، نشان می دهد که انسان ها ۵۶۰۰۰ سال پیش در قاره آمریکا می زیستند، علیرغم اینکه بسیاری از باستان شناسان اولین ورودی در ۱۸۰۰۰ سال پیش را در نظر گرفته بودند.
این ایده که ان سان ها در قاره آمریکا قبل از این بودند نمی تواند خالی از اشکال باشد، زیرا قبل از آن، صفحات یخی بزرگ مناطق شمالی را پوشانده بود و مهاجرت را مسدود می کرد. با این وجود، مطالعهای در سپتامبر ۲۰۲۱ ردپایی در پارک ملی وایت سندز در نیومکزیکو را توصیف کرد که نشان میدهد انسانها بین ۲۳۰۰۰ تا ۲۱۰۰۰ سال پیش در قاره آمریکا بودهاند. همچنین شواهد مورد مناقشه ای وجود دارد که نشان می دهد انسان ها در غار Chiquihuite در مکزیک تا ۳۳۰۰۰ سال پیش زندگی می کردند. اما پرداختن به این موضوع که ۵۶۰۰۰ سال پیش در قاره آمریکا می زیسته اند نمی تواند قطعیت داشته باشد.
تصویر ۵-نقشه مهاجرت انسان بر پایه نظریه خروج از آفریقا
مک وین می گوید: «من فکر می کنم سه توضیح ممکن وجود دارد. “یکی این است که ما اشتباه می کنیم.” دوم این که مردم واقعاً خیلی زود در این مکان ها بودند، وگزینه سوم یک سناریوی پیچیده تری می تواند باشد. اولین مردمی که در قاره آمریکا زندگی کردند از شرق آسیا بودند و ممکن است جمعیتی که از آن آمده بودند در آسیا از بین رفته باشند. این بدان معناست که قدیمیترین واریانتهای ژنتیکی آمریکایی در واقع متعلق به افرادی هستند که در آسیا زندگی میکردند داستان مشابهی می توانست برای پاپوآ گینه نو رخ دهد.
اولین انسان :
از جمله پرسشهای اساسی که در طول تاریخ ذهن بشر را به خود مشغول داشته این است که اولین انسان چه کسی بودهاست؟ با پیشرفتهای حاصل شده در زمینه ی زیستشناسی تکاملی، امروزه میتوان این مسئله را از نظر علمی مورد بررسی قرار داد. برای پاسخ به این پرسش باید توجه نمود که فرایند فرگشت در مورد همه موجودات و از جمله انسان فرایندی تدریجی، پیوسته و زمانبر است و در یک نسل اتفاق نمیافتد ریچارد داوکینزاین فرایند را به رشد انسان تشبیه میکند. همانگونه که شما در طول رشد نمیتوانید دقیقاً لحظه ی تغییر از مرحله ی نوزادی به مرحله ی کودکی یا تغییر از کودکی به نوجوانی را تعیین کنید، در فرایند فرگشت نیز نمیتوانید دقیقاً یک موجود را از والدینش متمایز کرده، او را گونهای جدید بنامید. پیدایش گونهای جدید پدیدهای است که با گذشت زمانی طولانی و نه در یک نسل اتفاق میافتد؛ بنابراین پاسخ این پرسش را میتوان اینگونه بیان کرد: انسان خردمند امروزی نتیجه فرگشت میلیونها نسل از موجودات زنده از بدو پیدایش حیات است و در این میان هیچکدام از این موجودات را نمیتوان به عنوان اولین انسان محسوب کرد یا به عبارت دیگر اولین تک انسان هیچگاه وجود نداشتهاست.
منابع:
- Journal reference: Science, DOI: 10.1126/science.abi8264
- Richard Dawkins, The magic of reality: how we know what’s real, fP free Press, pages 32-53
- Robertson, ML; Snodgrass, JJ (2007), “Effects of brain evolution on human nutrition and metabolism”, Annu Rev Nutr., ۲۷, p. ۳۱۱–۲۷
- https://www.nature.com/articles/nature09710
برای مطالعه بیشتر مقاله ذیل را مطالعه کنید
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.